Kpss: Gelişim Psikolojisi – I

Gelişim:

Döllenmeden başlayarak hayatın sonuna kadar devam eden sürece gelişim denmektedir. Her gelişim döneminin belirli özellikleri vardır. bu özelliklerin bilinmesi bireylerin birbirlerini daha iyi tanımalarını sağlar. Bu açıdan insanla ve insanın hassas dönemi olan öğrencilik evresi ile ilgilenen öğretmenlerin gelişim dönemlerini bilmesi ve ona göre hareket etmesi büyük önem arzetmektedir.

Büyüme:

Bedenin boy ve kilo yönünden artışı, organların belli düzeye gelinceye kadar geçirdikleri biçim, hacim, ağırlıkla ilgili değişmelerdir. Bir insanın ellerinin, kollarının, boyunun ve saçının uzaması, kilo alması büyümeye örnektir. Büyüme niceliksel bir kavramdır.

Olgunlaşma:

Vücut organlarının biyolojik olarak kendinden beklenen görevleri ( fonksiyonları) yerine getirebilecek düzeye gelmesine denir. Örneğin bacak kasları yeterince gelişmemiş bir çocuk yürümeyi öğrenemez. Soyut kavramları öğrenebilecek zihni yapıya ulaşamayan çocuğa x, y, z ile matematik öğretilemez. Olgunlaşma hem niceliksel hem de nitelikseldir ve yeterlilik ifade eder.

Olgunlaşmada iki önemli unsur vardır. Bunlar fiziksel ve zihinsel gelişimdir. Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için bireyin fiziksel ve zihinsel yeterliliğe sahip olması gerekir.

Hazır bulunuşluk:

Bireyin bir işi yapabilmesi için gerekli olgunluk düzeyine gelmesinin yanında, yapılacak iş için gerekli bilgi ve beceri, tutum ve yeterli motivasyona sahip olmasına hazır bulunuşluk denir.

Örneğin temek yapmak isteyen küçük kızıni öncelikle yemek yapabilecek düzeye gelmesi gerekir, Yani zihinsel ve fiziksel gelişimi yeterli olmalıdır. Sonra yemeğin nasıl yapıldığı ile ilgili öğrenmeleri de tam olmalıdır. İşte bu duruma hazır bulunuşluk denir.

Not: Refleks, içgüdü, büyüme ve olgunlaşma öğrenme değildir.

Öğrenme:

Tecrübe, eğitim ve öğretim yoluyla davranışta meydana gelen nispeten kalıcı, izli değişikliklerdir. O halde bir davranışın öğrenme olabilmesi için üç şart gereklidir.

[unordered_list style=”tick”]

• Davranış değişikliği
• Bu davranış değişikliğinin bireyin tecrübeleri sonucu ya da eğitim öğretim yoluyla gerçekleşmesi
• Meydana gelen davranış değişikliğinin sürekli olması.

[/unordered_list]

Refleks:

Bir uyarana karşı gösterilen ani ve istem dışı tepkiye denir. Refleks türü davranışlar, daha çok vücudumuzu tehlikelerden korumak veya çevreye uyum amacı ile ortaya çıkar. Refleks türü davranışlarda düşünmenin payı yoktur. Örneğin ışık karşısında göz bebeğinin küçülmesi, şiddetli bir ses karşısında irkilme.

İçgüdü:

Doğuştan gelen, niçin yapıldığı organizmanın kendisi tarafından bilinmeyen, bir türün bütün fertlerinde aynı şekilde görülen, kalıtıma bağlı davranış şekilleridir. Örneğin, karıncaların yuva yapmaları, bazı kaplumbağaların yumurtlamak için her yıl aynı shile gitmeleri içgüdüsel davranışlardır.

Gelişme:

Organizmanın; büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli ilerleme gösteren değişimine denir. Gelişme bir ürün, gelişim ise bir süreçtir. Olgunlaşma ve öğrenme etkileşimlerinin bir ürünüdür. Bu bağlamda gelişme, olgunlaşma ve öğrenmeyi kapsayan temel bir kavramdır. Bir çocuğun yüzmeyi öğrenmesi psikomotor (devinsel) bir gelişimedir.

Gelişim:

Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden belli koşulları olan ve en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimdir. Gelişim bir süreçtir. Büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve yaşantı sonucu kişide gözlenebilir nitelik ve nicelik boyutundaki değişimleri içerir.

Değişim:

Organizmada meydana gelen her türlü farklılaşmadır.

Gelişim Dönemi:

Gelişim psikolojisinde dönem kavramı belirli yaşlardaki ayırıcı özellikleri olan aşamaları anlatmak amacıyla kullanılır. Belirli zaman dilimleri içinde belirli özellikler öne çıkar. Bazı özelliklerin öne çıktığı bu gelişim aşamalarına dönem denir. En yaygın dönem sınıflaması yaşa göre yapılan sınıflamadır. Bebeklik, ilk çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, yaşlılık bu tür sınıflamaya örnek gösterilebilir.

Gelişim dönemlerinin bazı özellikleri olduğu kabul edilmektedir. Bu özellikler;

[ordered_list style=”decimal”]

1. Gelişimdeki her bir dönem ait olduğu döneme ilişkin genel nitelikleri ve soruları kapsar.
2. Dönem değişmez bir sıra içinde birbirini izler.
3. Gelişim dönemlerinin farklı özellikleri olmasına karşın tüm kültürler için evrenseldir.

[/ordered_list]

Kritik Dönem:

Gelişim açısından önemli zaman dilimlerine kritik dönem adı verilir. İnsan yaşamında bazı uyarıcıların en güçlü etkiye sahip oldukları zaman dilimleri vardır. Bu zaman dilimlerinde birtakım psikolojik, fizyolojik, sosyo-kültürel olaylar bireyin gelecekteki gelişimi üzerinde çok etkilidir. Her bir zaman diliminde kazanılan belirli beceriler vardır. Söz konusu beceri ilgili dönemde kazanılmadığı takdirde daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya çok zor kazanılır. Bu dönemlere “kritik dönem” denir. Örneğin, insanlar için 1 ile 1.5 yaşları konuşma becerisini kazanma açısından kritik dönemlerdir. Şayet bu dönemde konuşma becerisi gerektiği gibi gelişmezse daha sonra gelişimi çok zor olur.

Kazanılması gerekli olan özellikle ilgili olarak çevresel etkenlerin en fazla etkili olduğu dönemlerdir. Bunun için anne, baba ve öğretmenlerin bu konuda eğitilmeleri gerekmektedir.

Dikkat edilmesi gereken noktalar:

[unordered_list style=”tick”]

• Olgunlaşma, hazır bulunuşluk ve öğrenme için bir ön koşul niteliği taşır.
• Olgunlaşma kalıtsaldır, çevreden bağımsız olarak gelişir.
• Birey ilk önce büyür ve sonra olgunlaşır, sonra bir şeyi yapmaya istekli hale (hazır bulunuşluk) gelir, sonra öğrenir.
• Gelişme; büyüme, olgunlaşma ve öğrenme kavramlarını kapsar
• Gelişme bir ürün, gelişim ise bir süreçtir.
• Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu ve sağlık durumu, hazır bulunuşluk seviyesini etkiler.
• Hazır bulunuşluk, olgunlaşma ve öğrenme etkileşimi sonucunda oluşur.
• Belirli zaman dilimleri içinde belirli özelliklerin ön plana çıktığı gelişim aşamalarını tanımlamak için dönem kavramı kullanılır.
• Gelişme dönemleri içinde belli becerilerin kazanıldığı dönemlere kritik dönem denir.

[/unordered_list]